op. 12

op. 12 De multiplicatione specierum

data:

• “later Bacon: 1260-1292” [Hackett (1997c), 316-317]. 
• “It can be established that De multitudine specierum was sent to the Pope, in addition to the Opus maius and Opus minus [n.p. Part of the Opus tertium, at least, can be definitely dated to 1267]” [Lindberg (1983), xxv] (…).

alii tituli

Specula mathematica
De speciebus
Tractatus de speciebus et virtutibus agentis (Bacon, op. 15 Opus tertium, cap. 26, ed. Brewer (1859), 99)
Tractatus de speciebus (Lindberg (1983), xxvi)
Tractatus specierum (Lindberg (1983), xxvi)
Tractatus specierum rerum activarum (Lindberg (1983), xxvi)
Tractatus Fratis Rogeri Bacon de multiplicatione specierum (Bridges, 1900)
De generatione specierum
Tractatus de generatione et multiplicatione et corruptione et actione specierum (Lindberg (1983), xxvi-xxvii)
Tractatus de radiis (Bacon, op. 15 Opus tertium, cap. 58, ed. Brewer (1859), 227) – Lindberg (1983), xxvii)
Philosophia Baconis (ms. Brugge, 490)

catalogi

• Little (1914), 386-388.
• Catálogo de la Biblioteca: link

editiones

• Jebb, Samuel (1733), Fratris Rogeri Bacon, Ordinis Minorum, Opus Maius ad Clementem quartum, London: publicado como una parte del Opus maius, en base al ms. London, Royal 7.F.VIII y el de Dublin MS D.2.2.
• Bridges (1897): publicado como una parte del Opus maius, en base al ms. de Oxford, Digby 235 con consultas al ms. London, Royal 7.F.VIII y London, Sloane 2156.
• Bridges (1900), Tractatus Fratis Rogeri Bacon de multiplicatione specierum,  vol. II, 407-552: con correcciones a la ed. de 1897.
• Lindberg, David C. (1983), Roger Bacon`s Philosophy of Nature. A critical Edition, with English Translation, Introduction, and Notes, of De multiplicatione specierum and De speculis comburentibus, Oxford: Clarendon Press (ed. lat. a partir de 6 mss. B, F, L, O, S, A, con consultas a los mss. M, N, P, V).

mss.

• Milano, Biblioteca Ambrosiana, MS R.47 sup. (c. 1300), fols. 1r-142v [Lindberg (1983), ms. M]
• Paris, Bibliothèque nationale de France, MS Lat. 2598 (a. 1452), fols. 21r-56v [Lindberg (1983), ms. P]
• Salamanca, Biblioteca Universitaria, MS 2662 (s. XIV), fols. 213r-235r [incompleto] Lindberg (1983), ms. S]
• London, British Library, MS Add. 8786 (s. XIV), fols. 20v-46r [Lindberg (1983), ms. A]
• London, British Library, MS Royal 7.F.VIII (fin. s. XIII), fols. 13r-46v [Lindberg (1983), ms. L]
• Roma, Biblioteca Angelica, ms. 1017 [R.6.32] (s. XIV), fols. 76r-92r: cfr op. 28 [ms. R]
• Brugge, Stadsbibliotheek, ms. 490 (c. 1350-1400), fols. 1v-21(20)v [Lindberg (1983), ms. B]
• Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, MS Plut. 29 cod. 41 (c. 1300), fols. 30r-55v [Lindberg (1983), ms. F]
• Venezia, Biblioteca Marciana, MS Lat. VI.133 (Valentinelli XI.10) (s. XIV), fols. 1r-21r [Lindberg (1983), ms. V]
• Erfurt, Wissenschaftliche Bibliothek, MS Ampl. Q.234 (s. XIV) fols. 115r-122r
• Paris, Bibliothèque Nationale, MS Lat. 16621 (s. XIV), fols. 1r-24v [incompleto]
• Oxford, Bodleian Library, Digby 235 (fin. s. XIV – inic. s. XV), fols. 305-388 [Lindberg (1983), ms. O]
• Wien, Österreichische Nationalbibliothek, ms. 5311 (s. XIV-XV), fols. 101r-106r [fragm.]
• London, British Library, MS Sloane 2156 (a. 1428), fols. 42r-71v
• Firenze, Biblioteca Nazionale, ms. Conv. soppr. J.IV.29 (c. 1450), fols. 2r-47r [Lindberg (1983), ms. N]
• Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, MS  Ottob. Lat. 1870 (s. XV), fols. 1r-48r [incompleto]
• Oxford, Bodleian Library, MS Savile 18 (s. XV), 89(88)r-105v, 165v-168r
• Cambridge, Magdalene College, MS Pepys 1207, fols. 61v-74r
• Winchester, Winchester College Fellows Library, MS 39 (s.XV), fols. 47r-85v
• Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, MS Ashburnham 957 (s. XV-XVI), fols. 1r-70v 
• Dublin, Trinity College Library, MS D.2.2 (381) (s. XVI), fols. 154r-190r
• Cambridge, Trinity College Library, MS O.5.13 (1294) (s. XVII), fols. 557-647
• Douai, Bibliothèque Municipale, ms. 691 (s. XVII), fols. 61r-68v [incompleto]
• Oxford, University College, MS 48 (s. XVII), fols. 65(62)r-118(112)v
• Paris, Bibliothèque Mazarine, ms. 3488 (a. 1690), fols. 239-303
• Bodleian Library, Savile, ms. 41 (s. XVII), fols. 91-140

continet

Los mss. M P S A ofrecen un prólogo (texto α) [ver infra: notas], ausente en los demás mss. Además, los mss. S A contienen amplificaciones sobre lugares diversos de la obra. Las amplificaciones más relevantes han sido editadas por Lindberg (1983) en Apéndice. Los mss. L R contienen textos diferentes que remiten a partes del op. 28 Compendium studii theologiae [Lindberg (1983) xxix]. Lindberg (1983) interpreta que estamos ante reelaboraciones del propio Roger Bacon, dando como resultado dos versiones, especialmente representadas en S A (y M P para el prólogo) respecto al resto de la tradición manuscrita.

Por otra parte Lindberg (1983), xxix-xxx también reflexiona sobre el tratamiento de la misma materia sobre la multiplicación de las especies (óptica) en otros lugares de la obra de Bacon, especialmente en el op. 13 Opus maius, op. 15 Opus tertium y el op. 28 Compendium studii theologiae.

[ed. Lindberg (1983)] Inc. Pars I 

• Capitulum 1: Primum igitur capitulum circa influentiam agentis habet tres veritates seu conclusiones. Prima est quid sit secundum nomen et secundum essentiam. Recolendum est igitur…
• Capitulum 2: Deinde considerandum est secundum principale circa influentiam corporalem, scilicet que res agant et faciant huiusmodi species; et habet octo veritates. El planum est…
• Capitulum 3: Habito de agente, consequenter considerandum est de modo agendi, quod est tertium hic principale. Et habet tres conclusiones, quarum prima est…
• Capitulum 4: Sed nunc ad ista plenius intelligenda oportet annecti capitulum quartum, quod habet sex conclusiones. Prima est quod…
• Capitulum 5: Nunc considerandum est quintum capitulum principale circa influentiam agentis in patiens, et consistit in hiis que exiguntur a parte patientis; et sunt hic conclusiones tres. Prima est…
• Capitulum 6: Nunc considerandum est sextum principale circa influentiam agentis in patiens. Et in hoc consistit, ut sciatur que agentia corporalia possunt complere suas species in patientibus extrinsecis…

Pars II

• Capitulum 1: Nunc considerandum est de secundo principali, scilicet de multiplicatione ipsa ab agente et a loco primo sue generationis secundum omne genus lineationis et anguli et figure in quibus natura delectatur operari…
• Capitulum 2: Secundum vero quinque modos linearum potest fieri hec multiplicatio. Prima est…
• Capitulum 3: Et quatinus hec plenius cognoscatur, oportet nos descendere in particulari ad has lineas propter actionem specierum in hoc mundo, de qua dicetur inferius…
• Capitulum 4: Postquam autem manifesta est varietas hec in fractionibus specierum et virtutum agentium multiplicatarum, oportet considerare in quibus corporibus mundi principalibus possibile est fieri hanc fractionem…
• Capitulum 5: Reflexio vero, ut dictum est, est generatio radii in partem contrariam incessus incidentis super corpus densum impediens transitum speciei…
• Capitulum 6: Deinde sciendum quod radii quidam cadunt super speculum ad angulos obliquos, et convertuntur seu redeunt ad obliquos; et quidam cadunt ad angulos rectos…
• Capitulum 7: Et ulterius sciendum est quod radii adhuc diversimode reflectuntur a speculis diversis. Et una notabilis diversitas est ista, scilicet…
• Capitulum 8: Deinde consideranda est multiplicatio secundum figuras. Et patet quod multiplicatio est sperica naturaliter, quoniam agens undique et in omnem partem et secundum omnes diametros facit speciem suam…
• Capitulum 9: Habito in universali de figuratione specierum, nunc magis in particulari considerandum propter quedam corpora a quibus est principalis multiplicatio in hoc mundo considerata…
• Capitulum 10: Et quoniam bonitas operationum nature est per multiplicationes venientes in figura pyramidali, ut tactum est superius et explicabitur inferium, quarum pyramidum coni cadunt in partes patientium…

Pars III

• Capitulum 1: Habito de lineationie et figuratione speciei multiplicate, consequenter considerandum est de modo eius existendi in medio; et habet capitula tria. In primo…
• Capitulum 2: Secundo considerandum an species agentis corporalis debeat dici res corporalis vel spiritualis, propter hoc quod multi solebant dicere quod species habet esse spirituale in medio et in sensu. Et patet quod
• Capitulum 3: Et cum iam ventillavi diu esse materiale et corporale ipsius speciei rei corporalis in medio, quod cum iam teneo secundum veritatem, sequitur tertia veritas, mirabilis vulgo ex ymaginatione falsi; nulli tamen sapienti sit stupenda…

Pars IV

• Capitulum 1: Habito de generatione speciei et figuratione multiplicationis sue a loco generationis, insuper existentia speciei multiplicate in medio, nunc considerandum est de eius debilitatione et quibusdam annexis ad eius debilitationem…
• Capitulum 2: Post hoc sciendum de ista multiplicatione an in infinitum apta nata sit fieri, si spatium huius mundi esset infinitum; quod non sic fieret tenendum est, quoniam…
• Capitulum 3: Postea sciendum est quod virtutis multiplicatio est in tempore, sicut dicit Alhacen…

Pars V

• Capitulum 1: Dicto in primis de generatione speciei, et secundo de eius multiplicatione figurata, et tertio de eius existentia in medio, et quarto de debilitatione et eius annexis, nunc quinto dicendum est de eius actione…
• Capitulum 2: Ceterum, linearum quedam dicitur cadere perpendiculariter, quedam non. Sed secundum autores…
• Capitulum 3: Dicto de varietate actionis penes lineas et angulos, nunc dicendum est de penes figuras. Et licet sperica figura sit propria actioni que est ipsa speciei multiplicatio, tamen…
• Capitulum 4: Deinde queritur quarto an in aere et huiusmodi dyaphanis, quando continuatur presentia agentis super ea, utrum prima species maneat continue dum agens est presens vel corrumpatur et alia renovetur, ut sic quasi…

Notas

Prologus (texto α, ed. Lindberg (1983), 345-350), apud mss. S A

inc. Postquam habitum est de principiis rerum naturalium communibus, que sunt materia et forma et privatio potentie passive et active, que omnia sunt ordinata ad productionem rerum naturalium et sunt a parte principii materialis, nunc dicendum est de hiis que ordine naturali sequuntur. Ad productionem vero rerum naturalium de potentia materie patientis, primo…

expl. Iam enim patuit in precedentibus quod philosophia naturalis communiter et large sumpta habet novem scientias principales, quarum una et vilior et illa qua latini utuntur in libris Aristotelis et Avicenne et Averroys. Communia enim hec sunt et leviter explicata in libris eorum qui apud latinos sunt, quorum intentionem cum causarum assignatione conabor ut potero assignare.

(Autor: Óscar de la Cruz. Actualizado 23.10.2019)