op. 13.3 De utilitate grammaticae (pars III in op. 13)

data: 1260-1292 [Hackett (1997c), 317] – 1267 (junto con el resto del op. 13 Opus Maius) [Maloney (2013), 1-2]

alii tituli

Linguarum cognitio
De utilitate linguarum

Se considera que el op. 13.3.1 De signis es una parte del capítulo II.

catalogi

editiones

mss.

  • J = London, British Library, Cotton Julius D.V. (s. XIII): fols. ?-108v: contiene op. 13.1-4: es el único ms. que transmite los caps. XIII-XIV (fols. 107r-108v) de la ed. de Bridges (19002), vol. III, 120-125.

 

  • tradición A: Oxford, Bodleian Library, Digby 235 (dos manos: 1a inic. s. XIV; la 2a fin. s. XIV-inic. s. XV), fols. ?: su transmisión finaliza en el cap. X (ed. Bridges (1900), 114). Es un ms. base para la ed. de Bridges (1897) y Bridges (19001).
  • tradición a: Cambridge, Trinity College, MS 1294 (s. XVII), fols. ?: su transmisión finaliza en el cap. X (ed. Bridges (19002), 114).
  • tradición a: Dublin, Trinity College, MS 381 (fin. s. XVI – inic. s. XVII), fols. ?: su transmisión finaliza en el cap. X (ed. Bridges (19002), 114). Es copia del ms. de Oxford [Bridges (19002), xi]. Es uno de los dos manuscritos utilizados por Bridges (1897) y Bridges (19001).
  • tradición a: Winchester College, MS 39 (med. s. XV), op. 13 Opus maius: fols. 87-182: [op. 13.3, fols. ?]: su transmisión finaliza en el cap. X (ed. Bridges (19002), 114).

 

  • tradición B: Paris, Bibliothèque Mazarine, 3488 (a. 1690), op. 13 Opus maius: fols. 1-238 [op. 13.3, fols. ?]: su transmisión finaliza en el cap. XII (ed. Bridges (19002), 120).
  • tradición b: Paris, Bibliothèque nationale de France, nouv. acq. lat. 1715 (s. ?), fols. ?: su transmisión finaliza en el cap. XII (ed. Bridges (19002), 120).

otros manuscritos que deben estudiarse para la edición de la obra

 

continet [ed. Bridges (19002)]

Inc. PARS TERTIA HUIUS PERSUASIONIS. De utilitate grammaticae. Capitulum I: Declaratio igitur quod una est sapientia perfecta quae sacris literis continetur…

Capitulum II: Quarta ratio huius rei est quod quamplurima adhuc desunt latinis tam philosophica quam theologica…

Capitulum III: Quinta ratio est ad hoc, quoniam eodem sensu sunt scientiae compositae et expositae,…

Capitulum IV: Sexta ratio est propter correctionem errorum et falsitatum infinitarum in textu tam theologiae quam philosophiae..

Capitulum V: Quod autem dixi in universali, potest patere in exemplis. Nam infinities accidit…

Capitulum VI: Septima ratio, quae necesse est ut Latini sciant linguas, est specialiter propter sensus falsitatem…

Capitulum VII: Quoniam autem scimus quod multa vocabula, quae sunt in usu Latinorum, debent exponi per alias linguas…

Capitulum VIII: Alius modus est quod in Graecis vocabulis non attendimus scripturam quam habent multipliciter variatam…

Capitulum IX: Et tertius modus est quod licet Latini multum communicant cum Graecis, tamen in aliquibus differunt…

Capitulum X: Similiter in pronuntiatione literarum Graecarum multum erratur propter hoc quod Latini volunt formam suam pronuntiandi servare in graecis dictionibus…

Capitulum XI: Cum iam manifestavi quomodo cognitio linguarum est necessaria Latinis propter studium…

Capitulum XII: Secundo est multum necessaria reipublicae Latinorum dirigendae cognitio linguarum propter tria…

Capitulum XIII: Tertio linguarum cognitio necessaria est Latinis propter conversionem infidelium…

Capitulum XIV: Quartum, quod est reprobatio eorum qui converti non possunt, magis requirit vias sapientiae quam bellicum laborem…

Expl. …quod quia non advertunt, ideo necessitate compulsi sunt moderni damnum cum vituperio sustinere, a quibus omnes sancti doctores, philosophi et sapientes antiqui remanserunt immunes.

 

Ref.

Little (1912): Little, A.G. (1912), Part of the Opus tertium of Roger Bacon, including a fragment now printed for the first time, Aberdeen.

 

Nota al texto

Nota sobre la estructura del op. 13.3: de la bibliografía actual se deduce que el ms. J (London, British Library, Cotton Julius D.V.) es el más completo. El resto de mss. transmiten siempre una parte. A la espera de una edición crítica, se puede establecer una tradición A (de la cual el ms. Oxford, Bodleian Library, Digby 235 es el principal), que transmite los caps. I-X (ed. Bridges, 1900); y una tradición B (de la cual el ms. Paris, Bibliothèque Mazarine 3488 es el principal), que transmite los caps. I- XII (ed. Bridges 1900). Solo J completa la obra con los caps. XIII-XIV (ed. Bridges 19002).
En el aparato crítico de la misma ed. Bridges (19002) se puede comprobar que el ms. J distribuye los capítulos de un modo particular, que intento recoger en el esquema siguiente. Esta distribución de J se caracteriza por la estructura del op. 13.3 en tres Distinctiones, cada una con subdivisiones en capítulos:

 

familias de transmisión estructura de la ed. Bridges (19002) estructura según las notas al margen del ms. J
J + trad. A + trad. B Cap. I: rationes 1-3 debería considerarse el inicio de una Distinctio I
J + trad. A + trad. B Cap. II: ratio 4 =
J + trad. A + trad. B Cap. III: ratio 5 =
J + trad. A + trad. B Cap. IV: ratio 6 =
  Cap. V: ejemplos de la ratio 6 in marg.: sexta ratio in particulari: quizá debería leerse como parte del cap. IV
J + trad. A + trad. B Cap. VI: rationes 7-8 in marg.: Distinctio II: ratio septima et octava. sex capitula. se deduce que contiene los dos primeros capítulos de esta Dist. II (el segundo de los cuales inicia en Bridges (1900), vol. III, 105: “Ultima ratio…”
J + trad. A + trad. B Cap. VII in marg.: capitulum tertium. contiene un “primum modum
J + trad. A + trad. B Cap. VIII in marg.: capitulum quartum. contiene un “secundum modum”
J + trad. A + trad. B Cap. IX in marg.:capitulum quintum. contiene un “tertium modum
J + trad. A + trad. B Cap. X in marg.: capitulum sextum. de pronuntiatione
J + trad. B Cap. XI in marg.: Distinctio III habens 4 capitula. se deduce que este sería el cap. I de esta Dist. III
J + trad. B Cap. XII in marg. capitulum secundum
J Cap. XIII in marg.: tertio. linguarum
J Cap. XIV in marg. quartum

 

En resumen, la tradición A sólo transmite las Distinctiones I-II. La Distinctio III parece especializada en los préstamos entre el hebreo-griego-latín, necesarios para la correcta interpretación de la versón latina de las Escrituras (cap. XI) y para la correcta aplicación y uso de la lengua latina (cap. XII), tema que no transmite la tradición A. La parte sólo transmitida por la tradición J (caps. XIII-XIV ed. Bridges 19002, 120-125) argumenta la necesidad del conocimiento de las lenguas orientales para el éxito de la conversión de los infieles, tema que quedó también fuera de la tradición de B.

Comm.

Noé Reverter Segarra analiza las fuentes del op. 13.3 dentro de su trabajo final de grado (TFG, curso 2019-2020) titulado: “Apparatus fontium. Pars III: De utilitate grammaticae – Opus Majus de Roger Bacon-“

(Autor: Óscar de la Cruz. Actualizado el 29.07.2020)